Cukier w diecie dziecka

W poprzednich kilku artykułach mogliście przeczytać o tłuszczach, ich funkcjach,  zapotrzebowaniu, ale też dolegliwościach wywołanych zbyt małą lub zbyt dużą podażą tych składników diety. W tym  artykule przeczytacie o węglowodanach, czyli kolejnej, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania, grupie związków organicznych. Pełnią one wiele funkcji, ale ich nieodpowiednie spożycie może wiązać się z licznymi dolegliwościami. Warto więc dowiedzieć się więcej na temat węglowodanów.

Podział węglowodanów

Węglowodany można podzielić ze względu na liczbę jednostek cukrowych:

1. Monosacharydy – Zawierają tylko jedną jednostkę cukrową oraz od 3 do 7 atomów węgla w cząsteczce. Są to np. glukoza, mannoza, galaktoza, ryboza,  deoksyryboza. Stanowią monomery (jednostki) do budowy węglowodanów złożonych (oligosacharydy i polisacharydy).
2. Disacharydy – inaczej dwucukry. Są to najmniejsze oligosacharydy. Składają się z dwóch jednostek cukrowych. Przykładami dwucukrów są: sacharoza (glukoza i fruktoza), celobioza (2 cząsteczki glukozy), laktoza (glukoza i galaktoza).
3. Oligosacharydy – Mają od 3 do 10 monomerów cukrowych. Oligosacharydy w połączeniu z tłuszczami lub białkami wchodzą w skład błon komórkowych. Determinują między innymi grupy krwi AB0.
4. Polisacharydy – Są to cząsteczki węglowodanów składające się z wielu monomerów. Najbardziej znane polisacharydy to: skrobia, glikogen, celuloza, chityna. Pełnią różne funkcje w organizmie, np. funkcje zapasowe (glikogen), czy przeciwzakrzepowe (heparyna).

Funkcje cukrów

• Funkcja energetyczna – glukoza to główny związek energetyczny dla człowieka.
• Funkcja zapasowa – cząsteczki glukozy, łącząc się ze sobą, tworzą glikogen. Ten z kolei może być magazynowany w mięśniach, aż do momentu spadku poziomu glukozy we krwi.
• Funkcja budulcowa – węglowodany, w postaci kompleksów z białkami lub lipidowy,  wchodzą w skład błon komórkowych.

Co więcej, heparyna zapobiega krwotokom poprzez przyspieszenie procesu krzepnięcia krwi. Węglowodany wchodzą też w skład DNA i RNA.

Zbyt mała podaż węglowodanów w diecie

Nieprawdą jest, że węglowodanów należy unikać. Wręcz przeciwnie, węglowodany są bardzo ważne w diecie zarówno dziecka, jak i dorosłego. Przy niedostatecznej podaży tych związków dochodzi do hipoglikemii, a mniej więcej połowa białek zostaje przekształcona do glukozy. Dochodzi do zachwiania gospodarki białkowej. Białka, zamiast spełniać funkcję budulcową w organizmie, zużywane są na potrzeby energetyczne. Co więcej, przy niedoborze  białek w diecie, dochodzić również może do niedoborów witamin A, E, C oraz witamin z grupy B, oraz cynku, miedzi czy selenu. Niedobór węglowodanów może być przyczyną zaparć, zmęczenia, wahań nastrojów, zaburzeń koncentracji.

Nadmierna podaż węglowodanów w diecie

Znacznie częściej, jednak dochodzi do nadmiernego spożycia węglowodanów, a w szczególności cukrów prostych. Jest to jedna z głównych przyczyn otyłości. Poza nadwagą, nadmierne spożycie tego składnika diety, doprowadzić może do insulinooporności, cukrzycy, nowotworów, próchnicy, czy niealkoholowego stłuszczenia wątroby.

Maltodekstryna

Maltodekstryna to produkt enzymatycznego rozpadu skrobi. Nie ma słodkiego smaku, a wykorzystywana jest chętnie przez producentów żywności. Uznana za całkowicie bezpieczny dodatek do żywności, mimo to budzi wiele kontrowersji. W jednym z kolejnych artykułów będziecie mogli przeczytać więcej na jej temat.

Zapotrzebowanie na węglowodany

Węglowodany stanowią podstawowy element diety. Posiadają wiele funkcji, z których najważniejsza to funkcja energetyczna. Zgodnie z normami żywienia dla populacji Polski spożycie węglowodanów powinno spełniać poniższe zalecenia:

Dodatkowo zalecenia podają, że procent energii pochodzący z cukrów prostych nie powinien przekraczać 5% dla wszystkich grup wiekowych.

Skąd czerpać węglowodany?

Węglowodany stanowią bardzo dużą grupę związków i nie wszystkie są tak samo wartościowe dla organizmu człowieka.

Główne źródła cukrów prostych (monosacharydy, np. glukoza, fruktoza) to:

• słodkie przekąski
• napoje gazowane
• słodkie wyroby piekarnicze
• białe pieczywo.

Produkty bogate w cukry proste nie zawierają błonnika lub jest go w nich bardzo mało. Posiadają wysoki indeks glikemiczny, co oznacza, że po ich spożyciu szybko czujemy głód. Produkty te nie zawierają innych cennych składników jak np. witaminy. Sprzyjają tyciu.

Źródłem cukrów prostych są też owoce , dlatego też zaleca się, aby spożywane były 1 do 2 razy dziennie. Są jednak niezwykle cenne ze względu na obecne w nich witaminy czy błonnik, dlatego nie zaleca się rezygnacji z tych produktów.

Do głównych źródeł cukrów złożonych (disacharydy np. laktoza, oligosacharydy, polisacharydy np. skrobia) zalicza się:

• warzywa i owoce,
• ciemne pieczywo,
• makarony ryżowe,
• kasze,
• mleko.

Produkty bogate w węglowodany zawierają zwykle także błonnik. Są więc bardzo ważne w diecie człowieka. Posiadają niski indeks glikemiczny, dzięki czemu po ich spożyciu czujemy się najedzeni przez długi czas. Ponadto produkty takie przyspieszają metabolizm, co między innymi pomaga utrzymać prawidłową masę ciała.

Błonnik pokarmowy

Każdy, kto, choć odrobinę dba o to, aby jego dieta była zdrowa, wie, że nie może zabraknąć w niej błonnika. Podobnie jest w diecie dzieci i niemowląt. Posiada liczne funkcje wpływające na perystaltykę. Nie wszyscy jednak wiedzą, że błonnik nie jest trawiony ani wchłaniany, pełni tzw. funkcje balastowe. Więcej na jego temat przeczytacie tutaj.

Podsumowanie

Węglowodany są niezbędne w codziennej diecie dziecka. Posiadają liczne funkcje, lecz najistotniejsza to funkcja energetyczna. Dzięki niej organizm małego człowieka może być aktywny, a wszystkie jego układy – pracować prawidłowo. Należy jednak przy wyborze produktów zwracać uwagę na jakość węglowodanów.

Milena Żebrowska – inżynier żywienia człowieka i oceny żywności

Źródła:

1. “Normy żywienia dla populacji Polski”, pod red. prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, Instytut Żywności i Żywienia, 2017, www.ncez.pl
2. Lubert Stryer: Biochemia. Wyd. 1. Warszawa: PWN, 1986, s. 355–357.
3. Tadeusz Krzymowski, Jadwiga Przała: Fizjologia zwierząt: podręcznik dla studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej, wydziałów biologii i hodowli zwierząt akademii rolniczych i uniwersytetów: praca zbiorowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2005, s. 494-495.
4. Węglowodany w diecie, punktzdrowia.pl: www.punktzdrowia.pl/diety-i-odchudzanie/weglowodany
5. Casazza K., Fontaine K., Astrup A. i wsp., Mity, domniemania i fakty dotyczące otyłości, „N Engl J Med” 2013, 368, 446-454.
6. Pilis A., Pilis K., Pilis W., Wpływ rodzaju stosowanej diety i aktywności ruchowej na masę ciała i funkcjonowanie organizmu, Prace Naukowe Akademii im. J. Długosza w Częstochowie 2012, 11, 133-150.
7. Węglowodany w diecie – podział i rola, dieta.pl: www.dieta.pl/dieta/weglowodany-w-diecie-podzial-i-rola
8. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji “Mlekiem Mamy”.