Mleko dla niemowląt karmionych sztucznie

Mleko matki (mm) lub jego substytut (infant/baby formula, if) to pierwsze pożywienie noworodka i stanowi ono podstawę żywienia do ukończenia pierwszego roku życia. Substytut mleka kobiecego (formuła) jest zmodyfikowanym w procesie przemysłowym mlekiem zwierzęcym, według opracowanej na przestrzeni lat technologii, opartej na badaniach naukowych.

Dlaczego mleko krowie jest modyfikowane?

Dawniej niemowlęta często były karmione mlekami pochodzenia zwierzęcego lub mieszankami sztucznymi produkowanymi w domu. W związku z dużą umieralnością niemowląt, konieczne było dostosowanie (zmodyfikowanie) w procesie produkcyjnym mleka zwierzęcego do potrzeb i możliwości trawiennych małych dzieci.

Rodzaje preparatów do żywienia niemowląt

W okresie niemowlęcym stosowane są preparaty:

• do początkowego żywienia niemowląt, tzw. mleko początkowe, oznaczone cyfrą 1  (infant formula)
• do dalszego żywienia niemowląt, tzw. mleko następne, oznaczone cyfrą 2 (follow-on formula).

W Polsce preparaty są potocznie zwane mlekiem modyfikowanym lub mieszanką mleczną.

Najbardziej popularne preparaty są wytworzone z białek mleka krowiego lub w mieszaninie z izolatami białek sojowych.

Spośród preparatów mlekozastępczych na bazie mleka roślinnego, przepisy dopuszczają jedynie preparaty wolne od białek mleka krowiego i laktozy, zawierające izolowane białko soi. Wskazaniem do podania tego preparatu jest galaktozemia oraz wrodzona i wtórna do ciężkiego uszkodzenia jelit nietolerancja laktozy, wyłącznie z zalecenia lekarza.

Sposób zmodyfikowania mleka zwierzęcego z celu dostosowania składu mieszanki sztucznej dla niemowląt jest ściśle określony przepisami prawnymi – polskimi oraz prawa unijnego.

Który preparat i jak długo?

mleko od urodzenia

Jedynym pokarmem jakie niemowlę powinno otrzymywać przed ukończeniem 6 miesiąca życia jest mleko matki lub jego substytut. Dla niemowląt w pierwszym półroczu życia są przeznaczone preparaty do żywienia początkowego (“1”).

Produkty te same w sobie są wystarczające, aby zaspokoić potrzeby pokarmowe niemowląt w tym okresie, do momentu wprowadzenia odpowiedniego żywienia uzupełniającego. Preparaty tego rodzaju można podawać dzieciom również w późniejszym wieku.

od 7. do 12. miesiąca życia

Około 6 miesiąca życia zaczynają kończyć się płodowego zapasy żelaza, rozpoczyna się proces rozszerzania diety, dziecko jest coraz większe i jego potrzeby żywieniowe są nieco inne. W tym momencie zazwyczaj dokonuje się zmiany na preparat do dalszego żywienia (“2”). Produkty te są przeznaczone do żywienia niemowląt po ukończeniu 6 miesiąca życia, w momencie wprowadzania odpowiedniego żywienia uzupełniającego. W II półroczu życia mleko następne stanowi podstawowy składnik płynny w stopniowo i coraz bardziej zróżnicowanym odżywianiu niemowląt.

Wymagania co do stopnia modyfikacji są dla tego typu produktu znacznie mniejsze, mniej restrykcyjne niż w przypadku preparatu do początkowego żywienia niemowląt.

Jak zmieniać mleko na inny rodzaj?

Nie jest ważne czy przechodzisz z “1” na “2”, z mleka kobiecego na sztuczne, czy na krowie. Każda z tych zmian powinna być stopniowa. Zasadą jest, że preparaty do żywienia niemowląt należy przygotowywać według przepisu na opakowaniu. Nie powinno się raczej mieszać proszku różnych produktów, aby zachować właściwe proporcje w gotowym produkcie.

Jednakże przyjęło się, że przechodząc z mleka początkowego na następne lub przy zmianie produktu można zastosować jedną z zasad: miarka za miarkę lub porcja za porcję. Miesza się proszek w takich proporcjach, aby z każdą kolejną porcją mleka poprzedniego było coraz mniej. W drugim sposobie, można co jakiś czas zamieniać porcję mieszanki na nowy produkt.

Stopniowa zmiana mleka na inne daje dziecku czas, aby przyzwyczaiło się do nowego smaku. W przypadku, gdyby wystąpiła reakcja alergiczna, to miałaby słabszy przebieg ze względu na podanie mniejszej porcji.

Jeżeli zostaje podjęta decyzja o przejściu z karmienia naturalnego na sztuczne, to metoda wprowadzenia preparatu będzie zależała od dotychczasowego sposobu karmienia. Mama karmiąca bezpośrednio z piersi prawdopodobnie będzie zamieniała kolejne sesje na “butelkę”. Mamy karmiące wyłącznie odciągniętym mlekiem niekiedy początkowo mieszają mleko kobiece ze sztucznym, co nie jest zalecane, chociaż nie ma jasno określonych przeciwwskazań.

Dzieciom karmionym w sposób mieszany przypuszczalnie najłatwiej będzie przejść na wyłączne pożywienie sztuczne, ponieważ potrafią one już pić z butelki i znają smak preparatu.

Mleko krowie w diecie niemowląt

I półrocze życia

Mleko krowie nie jest odpowiednie dla dziecka w pierwszym półroczu życia. Mleko krowie w przeciwieństwie do mleka kobiecego (oraz formuły) ma dużo większą zawartość białka, nasyconych kwasów tłuszczowych oraz niektórych składników mineralnych, zawiera mało żelaza, tokoferolu, kwasu askorbinowego, niacyny oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT, głównie kwasu linolowego). Przecież cielę i niemowlę to całkiem różne gatunki o odmiennej fizjologii, więc i składy mlek ich matek są inne.

Używanie mleka krowiego jako pożywienia dla niemowlęcia może skutkować licznymi niedoborami pokarmowymi, ale również podaniem zbyt dużej ilości niektórych składników. Wprowadzenie do diety niemowlęcia nawet tylko jednej porcji dziennie mleka krowiego zamiast mm czy if może skutkować nieodpowiednim bilansem składników odżywczych.

Istnieje też ryzyko, że dziecku spodoba się smak mleka krowiego na tyle, że zrezygnuje z mieszanki na rzecz właśnie tego pokarmu. Ponadto badania dowodzą, że zbyt wczesne wprowadzenie mleka niemodyfikowanego może prowadzić do mikro krwawień z przewodu pokarmowego.

od 7. do 12. miesiąca życia

Po 6 miesiącu należy rozpocząć wprowadzanie pokarmów stałych do diety dziecka (więcej przeczytacie tutaj). W tym czasie, w dowolnym momencie rozszerzania diety, można rozpocząć wprowadzanie mleka krowiego, ale wyłącznie jako dodatek do potraw  (np. naleśniki, placki, owsianka). Równie dobrze można mleka nie podawać w ogóle przed ukończeniem roku. Nie jest ono niezbędne.

Jeśli zamierzasz podać dziecku potrawę zawierającą mleko krowie, pamiętaj, że powinien to być jedyny składnik dania, z jakim dziecko nie miało wcześniej styczności.

Według stanowiska Światowej Organizacji Zdrowia, w II półroczu życia dziecka mleko sztuczne (preparaty do dalszego żywienia) powinno stanowić 50% (lub więcej) dziennej spożytej energii.

Mleka pochodzenia zwierzęcego nie należy podawać do picia w całym okresie niemowlęcym. Natomiast przetwory mleczne (jogurty naturalne, sery, masło, itd.) wprowadza się do diety dziecka na ogólnych zasadach.

Napoje roślinne

W Polsce stają się coraz bardziej popularne tzw. mleka roślinne. Niedopuszczalne jest podawanie niemowlętom tego rodzaju mleka zamiast pokarmu matki czy formuły. Mleka roślinne są po prostu… napojami i nie posiadają składu zapewniającego dostarczenie niemowlętom odpowiednich składników odżywczych. Istnieją bowiem badania, w których opisano ciężkie przypadki niedożywienia spowodowane nieodpowiednim stosowaniem tych produktów. Więcej o napojach roślinnych przeczytacie w odrębnym artykule.

Mleko kozie i owcze

Mleka innych ssaków niż człowiek, takie jak np.: krowie, kozie, owcze nie są odpowiednie dla dziecka w pierwszym półroczu życia. Jednakże nie ma jednoznacznego stanowiska ekspertów, czy dzieci powinny spożywać mleka innych ssaków. Podobnie jak mleko krowie, także mleka innych zwierząt, nie nadają się do spożycia dla dzieci poniżej roku, jako główny napój.

Według prawa Wspólnoty Europejskiej preparaty do początkowego i dalszego żywienia niemowląt mogą być produkowane także na bazie mleka koziego. Zgodnie z najnowszą wiedzą, mleko modyfikowane na bazie mleka koziego, jest stawiane na równi z tym na bazie mleka krowiego. W Polsce, kozie mleka modyfikowane nie zyskały jak do tej pory popularności. Prawdopodobnie przyczyną takiego stanu jest ich cena – są one zazwyczaj droższe niż krowie.

O mleku odpowiednim dla dzieci po 1 roku życia przeczytacie w tym artykule.

Milena Żebrowska – specjalistka w zakresie żywności i żywienia człowieka.

Źródła:

1. Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2016/127 z dnia 25 września 2015 r. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 2.2.2016
2. Grant C, Rotherham B, Sharpe S, Scragg R, Thompson J, Andrews J, Wall C, Murphy J, Lowry D Randomized, double-blind comparison of growth in infants receiving goat milk formula versus cow  milk infant formula. J Paediatr Child Health 2005;41:564-568
3. Zhou SJ, Sullivan T, Gibson RA, Lőnnerdal B, Prosser CG, Lowry DJ, Makrides M. Nutritional adequacy of goat milk infant formulas for term infants: a double-blind randomized controlled trial. Br J Nutr 2014;111:1641-1651
4. Han Y, Chang E-Y, Kim J, Ahn K, Kim H-Y, Hwang E-M. Association of infant feeding practices in the general population with infant growth and stool characteristics. Nutr Res Pract 2011;5:308-312
5. Tannock GW, Lawley B, Munro K, Gowri Pathmanathan S, Zhou SJ, Makrides M, Gibson RA, Sullivan T, Prosser CG, Lowry D, Hodgkinson AJ. Comparison of the compositions of the stool microbiotas of infants fed goat milk formula, cow milk-based formula, or breast milk. Appl Environ Microbiol 2013;79:3040-3048
6. Xu M, Wang Y, Dai Z, Zhang Y, Li Y, Wang J. Comparison of growth and nutritional status in infants receiving goat milk-based formula and cow milk-based formula: a randomized, double-blind
   study. Food Nutr Res 2015;59:28613
7. Magdalena B. Pawłowicz, Beata Cudowska, Dariusz M. Lebensztejn; Preparaty mleka modyfikowanego i mlekozastępcze w żywieniu dzieci; Pediatria, 2015, T.12, str. 551-558
8. Hozyasz Kamil K. Alternatives to cow’s milk products in infant nutrition: Goat’s milk-based formulas. Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(4):68-76. eISSN 2391-8306. DOI www.dx.doi.org  www.ojs.ukw.edu.pl
9. “Drinks and cups for babies and toddlers. Solid foods and milk for your baby”,www.nhs.uk
10. “Fałszywe opinie i przesądy o żywieniu małych dzieci”, www.pediatria.mp.pl
11. “Czy w żywieniu małych dzieci należy stosować mleko o zwiększonej zawartości tłuszczu (np. 3,8%)?”, www.pediatria.mp.pl
12. “Jakie mleko wybrać dla dziecka? Porównanie wartości odżywczej mleka zwierzęcego i roślinnego”,  www.szpinakrobibleee.pl
13. “Mleko w diecie dziecka, kiedy należy je wprowadzić?”,www.dietetykapediatryczna.pl
14. Agostini C, Axelsson I, Goulet O i wsp. Soy protein infant formulae and follow-on formulae: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2006;42:352-361.
15. Giovannini M, Auria E, Caar elli C i wsp. Nutritional management and follow up of infants and children with food allergy: Italian Society of Pediatric Nutrition/Italian Society of Pediatric Allergy and Immunology Task Force Position Statement. Ital J Pediatr 2014:40:1-9.
16. Diamanti A, Pedicelli S, D’Argenio P i wsp. Iatrogenic kwashiorkor in three infants on a diet of rice beverages. Pediatr Allergy Immunol 2011;22:878-879.
17. Fiocchi A, Brozek J, Schünemann H i wsp. World Allergy Organization (WAO) Diagnosis and rationale for action against cow’s milk allergy (DRACMA) guidelines. Pediatr Allergy Immunol 2010;21:1-125.
18. Szajewska H, Socha P, Horvath A i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria 2014;11:321-338. www.kobiety.med.pl
19. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Mlekiem Mamy.