Rola błonnika w diecie dziecka

Błonnik lub inaczej włókno pokarmowe, to grupa różnych substancji pochodzenia, przede wszystkim roślinnego. Nie ulega trawieniu w przewodzie pokarmowym człowieka. Substancje jakie wchodzą w jego skład można podzielić na te o charakterze polisacharydowym jak celuloza, hemiceluloza, pektyny, śluzy czy gumy oraz te o charakterze niepolisacharydowym (ligniny, kutyny).

Frakcja rozpuszczalna błonnika

Włókno pokarmowe składa się z dwóch frakcji: rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej. Każda z nich posiada inne funkcje. Do frakcji rozpuszczalnej błonnika zalicza się takie związki jak: gumy, ligniny, śluzy, inulinę, pektyny czy beta-glukan (gruszki, truskawki, orzechy, fasola). Frakcja rozpuszczalna odpowiada za uczucie sytości. Wynika to z wolniejszego opróżniania żołądka. Dzięki frakcji rozpuszczalnej, pasaż treści pokarmowej w jelitach ulega spowolnieniu. Ponadto wpływa na zmniejszenie poziomu cholesterolu LDL (zły cholesterol) i utrzymanie jego prawidłowego poziomu we krwi. Pektyny wpływają na obniżenie glikemii poposiłkowej oraz stymulują wydzielanie kwasów żółciowych. Natomiast gumy obniżają poziom triacyloglicerydów oraz glukozy po posiłku.

Frakcja nierozpuszczalna błonnika

Do frakcji nierozpuszczalnej błonnika zalicza się celulozę, hemicelulozę oraz skrobię oporną. Najważniejszą funkcją tej frakcji jest jej wpływ na chłonięcie wody, dzięki czemu możliwe jest zwiększenie objętości stolca. Właściwa objętość stolca ułatwia wypróżnianie. Co więcej, błonnika nierozpuszczalny “wymiata” resztki i toksyny z jelit, ogranicza wchłanianie cholesterolu i hydrolizę skrobi. Osoby spożywające odpowiednią ilość błonnika frakcji nierozpuszczalnej (otręby pszenne, nasiona, winogrona), znacznie rzadziej cierpią na zaparcia, regularnie się wypróżniają.

Nadmiar błonnika – czy to możliwe?

Bardzo często mówi się o korzystnym wpływie błonnika na zdrowie, jednak nie każdy wie, że zasada “co za dużo to niezdrowo” obowiązuje też i w tym przypadku. Nadmiar błonnika w diecie może wystąpić przy spożywaniu bardzo dużej ilości warzyw oraz pieczywa pełnoziarnistego. Skutkować to będzie:

• ograniczonym wchłanianiem składników mineralnych takich jak wapń, żelazo, magnez oraz cynk. Jak można się domyślić, następstwem tego będą dolegliwości wynikające z ich niedoborów, np. anemia, złe samopoczucie, brak koncentracji,
• ograniczonym wchłanianiem witamin A, D oraz B12. Objawy niedoborów tych witamin są niebezpieczne dla organizmu, będą to między innymi: ślepota zmierzchowa, obniżona odporność czy zaburzenia ze strony układu nerwowego,
• obniżeniem strawności składników pokarmowych,
• odwodnieniem organizmu wynikającym z nadmiernego wchłaniania spożytej wody przez błonnik.

Źródła błonnika w diecie

Ważne jest, aby obie frakcje (rozpuszczalna i nierozpuszczalna) znajdowały się w diecie. Obie frakcje błonnika zazwyczaj znajdują się jednocześnie w produktach, więc raczej nie grożą jego niedobory w zbilansowanej diecie. Błonnik znajduje się przede wszystkim w produktach pochodzenia roślinnego i to właśnie one są jego najlepszym źródłem. Najwięcej błonnika dostarczamy do diety spożywając:

• Produkty zbożowe, np. płatki, otręby, pieczywo pełnoziarniste,
• Warzywa, np. brokuły, ziemniaki,
• Owoce, szczególnie suszone,
• Rośliny strączkowe,
• Orzechy.

Podsumowanie

Błonnik to bardzo ważny składnik diety dziecka jednak jego nadmiar jest równie niebezpieczny co niedobór. Jak nietrudno zauważyć nawet produkty uznane powszechnie za zdrowe (np. warzywa) mogą okazać się niebezpieczne spożywane w nadmiarze. Komponując dietę dziecka należy zwrócić uwagę na obecność błonnika, ale pamiętać też o zasadzie, że zdrowa dieta musi być zróżnicowana.

Milena Żebrowska – inżynier żywienia człowieka i oceny żywności.

Źródła:

1. “Normy żywienia dla populacji Polski”, pod red. prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, Instytut Żywności i Żywienia, 2017, www.ncez.pl
2. Grajeta H.: Żywność funkcjonalna w profilaktyce chorób układu krążenia. Advances in Clinical and Experimental Medicine 13 (3), 503-510, 2004, www.scholar.google.pl/
3. Kudełka W., Łobaza D.: Charakterystyka żywności funkcjonalnej. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, 2007.
4. Galanty A.: Pokarmowe źródła błonnika. Medycyna praktyczna dla pacjentów. www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/176007,pokarmowe-zrodla-blonnika
5. Aune D. i inni, Dietary fibre, whole grains, and risk of colorectal cancer: systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies, „British Medical Journal”, 343, 2011.
6. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji “Mlekiem Mamy”.