Suplementacja żelaza u wcześniaków

Suplementacja żelaza wywołuje różne dyskusje zarówno wśród specjalistów, jak i rodziców. Dzieci przedwcześnie urodzone od pierwszych chwil życia narażone są na przeróżne dolegliwości. Zbyt krótki okres spędzony w łonie matki, nie pozwolił im dostatecznie się rozwinąć. 

Im wcześniej urodzone jest dziecko, tym jego braki rozwojowe są większe, a dolegliwości z tego wynikające poważniejsze. Jednym z dość poważnych problemów z jakim boryka się bardzo duża część wcześniaków, jest niedobór żelaza. Z tego powodu, wszystkie dzieci przedwcześnie urodzone są zaliczane do grupy ryzyka niedokrwistości i poddawane odpowiednim procedurom medycznym.

Podstawowe funkcje żelaza

Żelazo jest głównym składnikiem hemoglobiny (we krwi) i mioglobiny (w mięśniach). Wchodzi też w skład licznych enzymów. Jest niezbędny do prawidłowego podziału i różnicowania komórek (a więc wzrostu całego organizmu, ale również regeneracji tkanek). Wspiera również prawidłowe działanie układu odpornościowego oraz nerwowego. Jest więc niezwykle potrzebny organizmowi. 

Przyczyny niedoboru żelaza u wcześniaków

Przyczyną niedoborów żelaza u wcześniaków jest to, że takie dzieci nie zdążyły zebrać odpowiednich zapasów tego składnika podczas życia płodowego. Dla porównania dzieci urodzone w terminie mają zazwyczaj zmagazynowane zapasy żelaza na kilka miesięcy życia poza łonem matki. Dodatkowo wcześniaki narażone są na inne schorzenia wymagające różnorakich procedur medycznych np. badania diagnostyczne, zabiegi chirurgiczne (utrata krwi). Szybki wzrost masy ciała i liczby czerwonych krwinek, choć bardzo pożądane, również przyczyniać się mogą do niedoboru żelaza. 

Zalecenia dotyczące suplementacji żelaza u wcześniaków

Polskie Towarzystwo Neonatologiczne w 2017 roku zmieniło swoje stanowisko w sprawie suplementacji żelaza u niemowląt. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami PTN, suplementacja żelaza konieczna jest u niemowląt z tzw. grupy ryzyka (w tym też u wcześniaków) w dawce 1-2 mg/kg mc. (masy ciała)/ 24h przez pierwsze 12 miesięcy życia, bez względu na sposób żywienia. 

Nieco inne stanowisko zajmuje European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. ESPGHAN zaleca, aby niemowlętom, urodzonym z masą ciała 2.000 – 2.500 g, suplementować żelazo w dawce 1-2 mg/kg mc./ 24h, natomiast mniejsze niemowlęta (poniżej 2.000 g) powinny otrzymywać żelazo w dawce 2-3 mg/kg mc./ 24h. Suplementację żelaza należy prowadzić od 2.-6. tygodnia życia do 6. miesiąca życia. Od 6. miesiąca życia powinno się wprowadzić żywność bogatą w żelazo. Podobnie jak w stanowisku Polskiego Towarzystwa Neonatologii, ESPGHAN również zaleca, aby suplementować żelazo bez względu na sposób żywienia. 

Amerykańska Akademia Pediatryczna suplementację żelaza zaleca jedynie wcześniakom karmionym mlekiem kobiecym. Wówczas żelazo należy podawać od 1. miesiąca życia do momentu wprowadzenia pokarmów uzupełniających (bogatych w żelazo) lub do zmiany sposobu karmienia z naturalnego na sztuczne. Różnice te wynikają z tego, że standardowe mieszanki dla niemowląt przedwcześnie urodzonych zawierają aż 14 mg/l, a dla urodzonych o czasie 12 mg/l. Z kolei ESPGHAN zaleca, aby mleka modyfikowane początkowe wzbogacać żelazem w ilości jedynie 4-8 mg/l. 

O tym dlaczego preparaty do żywienia niemowląt są wzbogacane żelazem przeczytacie tu.

Dawkowanie – indywidualne podejście

Pamiętajmy jednak, że to lekarz musi podjąć decyzję o tym ile i czy w ogóle dane dziecko powinno mieć suplementowane żelazo. Warto mieć jednak na uwadze, że taka konieczność istnieje w grupie niemowląt przedwcześnie urodzonych i jeśli nie dostaniemy takiego zalecenia od lekarza, powinniśmy zapytać, czy aby na pewno nie ma takiej konieczności. 

Z drugiej strony, nadmiar żelaza w organizmie może być bardziej niebezpieczny niż jego niedobór, dlatego nie wolno podawać dzieciom preparatów z żelazem na własną rękę.

Suplementacja żelaza może powodować u dzieci skłonność do zaparć, a kał przyjmuje ciemną, a wręcz czarną barwę.

O suplementacji żelaza i suplementach diety przeczytacie więcej na blogu Pan Tabletka. 

Milena Żebrowska – inżynier żywienia człowieka i oceny żywności.

Źródła:

1. Standardy Opieki Medycznej w Polsce. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego. Wydanie II (2017) zaktualizowane i uzupełnione
2. Pleskaczyńska A., Dobrzańska A.: Profilaktyka niedoboru żelaza u dzieci – standard postępowania. Standardy Medyczne Pediatria, 2011; 8: 100–106
3. Domellöf M., Braegger C., Campoy C.T. i wsp.; ESPGHAN Committee on Nutrition. Iron requirements of infants and toddlers. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2014; 58 (1): 119- 129
4. Robert D., Baker R.D., Greer F.R.: The Committee on Nutrition. Diagnosis and prevention of iron deficiency and iron-deficiency anemia in infants and young children (0–3 years of age). Pediatrics, 2010; 126 (5): 1040–1050
5. World Health Organization. Iron Deficiency Anemia: Assessment, Prevention, and Control—A Guide for Program Managers. Genewa World Health Organization; 2001. WHO/NHD/01.3.
6. Strauss R.G. Anaemia of prematurity:Pathophysiology and treatment Blood Rev 2010;24 :221–225.
7. Agostoni C., Buonocore G., Carnielli V.P., et al. Enteral nutrient supply for preterm infants: commentary from the European Society of Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition Committee on Nutrition J Pedia Butr Gastroenterol Nutr. 2010;50:85–91.
8. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum Fundacji Mlekiem Mamy.