Kto w nas mieszka? Krótka historia o mikroorganizmach

Zastanawiałyście się kto w nas mieszka? Gdy chirurg wchodzi na salę operacyjną, dezynfekuje ręce, żeby zabić obecne tam mikroorganizmy. Zakłada czysty fartuch, sterylne rękawiczki. Pole operacyjne na ciele pacjenta również jest dezynfekowane. Zabiegi te służą temu, aby drobnoustroje bytujące na skórze personelu, czy pacjenta nie dostały się do wnętrza rany. Czy mikroorganizmy są tylko na skórze? Czy dobrze jest się ich pozbyć? I dlaczego będąc na skórze, są niegroźne, ale migrując do rany, mogą narobić poważnych szkód? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedź w tym tekście.

Jakie mikroorganizmy żyją w naszym ciele

Na samym początku trzeba zaznaczyć, że mikroorganizmy zasiedlają nie tylko nasze jelita. Znajdują się też w innych częściach układu pokarmowego, np. w jamie ustnej. Są też na naszej skórze, w układzie moczowo – płciowym, czy oddechowym. Jednym słowem, są wszędzie tam, gdzie się da. Kolejną ważną informacją jest to, że nie tylko bakterie żyją w naszym organizmie. Poza nimi gościmy u siebie też eukarionty (organizmy zawierające jądro komórkowe, np. drożdże) oraz archeony (mają cechy podobne zarówno do bakterii, jak i eukariontów, ale nie należą do żadnej z tych domen). Liczba mikroorganizmów może sięgać nawet 100 bilionów należących do kilkuset gatunków. W obrębie jednego gatunku mogą znajdować się szczepy o odmiennych cechach i właściwościach. Co ciekawe, mikrobiom człowieka jest stosunkowo mało poznany. Każdy człowiek ma indywidualny zestaw drobnoustrojów, co utrudnia badania nad nim. Cały zespół drobnoustrojów, jaki bytuje w i na naszym ciele nazywa się mikrobiomem człowieka. 

Więcej na ten temat przeczytacie w następnym artykule.

Czy wszyscy goście są naszymi przyjaciółmi?

Człowiek jako organizm jest gospodarzem dla tych bilionów mikroskopijnych gości. Dajemy im miejsce do życia i pożywienie. Niektóre odwdzięczają się nam, inne nie, a jeszcze inne powodują u nas szkody. 

Mikro gości możemy podzielić na takich, którzy: 

• są bardzo kulturalni. Za to, że dajemy im dom i pożywienie, oni nam się odwdzięczają w różnoraki sposób. Mówimy wtedy o symbiozie. Zarówno my, jak i takie drobnoustroje mamy korzyść z tej relacji.
• są mniej kulturalni. Przychodzą, żyją sobie u nas, jedzą, ale nie dają nic w zamian. Mamy tu do czynienia z komensalizmem, czyli drobnoustroje mają korzyść z naszej relacji, nie szkodzą nam, ale nie odwdzięczają się. 
• dostają się do naszego ciała, żyją w nim i stołują się, jednocześnie osłabiając nas, ale nie powodują choroby. Wówczas mówimy o pasożytnictwie. Tu przykładem może być Chlamydia, która korzysta z ATP (energii) gospodarza.
• ostatnią grupą są mikroorganizmy patogenne. Są to najgorsi z gości. Przychodzą i powodują chorobę. 

Te zależności między nami a drobnoustrojami nie są niestety stałe. Mikroby, które bytując w jednym miejscu naszego organizmu, są dla nas dobre, w innych miejscach mogą okazać się niebezpieczne. Mikroby bytujące na skórze są niegroźne, jednak gdy dostaną się do rany, a tamtędy do krwi, mogą doprowadzić do niebezpiecznych infekcji. Czasami też, mogą stać się szkodliwe, gdy zmienią się warunki środowiska, a nie miejsce bytowania. 

Po co nam te mikroorganizmy?

Mikroorganizmy znajdują się w różnych narządach ciała. Wszędzie tam można dopatrywać się różnych korzyści wynikających z ich obecności. Przede wszystkim stanowią pierwszą barierę przed infekcjami. Ich zdecydowana większość, bytuje jednak w jelitach, głównie grubym i to tam są nam one potrzebne najbardziej. Dlaczego? Mikroorganizmy uczestniczą w procesie trawienia i wchłaniania. Mało tego, biorą też udział w produkcji witaminy K oraz witamin z grupy B. Wpływają na regenerację nabłonka jelit. Chronią nas nie tylko przed atakiem mikroflory patogennej, ale również inaktywują toksyny i substancje rakotwórcze. Dużo dla nas robią, prawda? To jeszcze nie koniec, ale o tym dowiecie się w następnych artykułach. 

A co jak ich zabraknie?

Normalnie bardzo trudno jest wyjałowić organizm. Zła dieta, czy używki mogą zmienić równowagę mikrobiomu człowieka, ale nie zabiją wszystkich drobnoustrojów. Nawet picie alkoholu nie doprowadzi do całkowitego wyjałowienia. Istnieje jednak możliwość pozbycia się większości mikroflory naszego organizmu. 

Antybiotykoterapia

Taka forma leczenia zabija nie tylko patogeny, ale te potrzebne nam też. Pewnie wiesz, że przyjmując antybiotyk, istnieje spore ryzyko wystąpienia np. biegunki. Jest to wynik ataku antybiotyku na mikroflorę jelitową. W normalnych warunkach mikroflora wyściela jelita i nie wpuszcza tak łatwo patogenów. Przyjmowany antybiotyk powoduje dziury w tym mikrobiologicznym murze. Wówczas patogeny mają łatwą drogę do nabłonka jelit, a stamtąd do reszty ciała. 

Natura nie lubi pustki

Kolejna rzecz to to, że natura nie lubi pustki i takie dziury z czasem zostaną wypełnione. Wprowadzą się tam inny mieszkańcy, niekoniecznie tacy, jakich byśmy sobie życzyli. Co więcej, długotrwałe niedostatki mikroorganizmów (częste przyjmowanie antybiotyków, bez odpowiedniego zabezpieczenia) mogą zwiększać ryzyko rozwoju depresji, celiakii czy zespołu metabolicznego.

Mikroorganizmy…

są wszędzie. Pozbyć się ich całkowicie nie można, a nawet jakby można było to nie warto. Jest ich u nas tak dużo, że wartość tę można opisać takim symbolem ∞, a nawet ich nie widać. Drobnoustroje, a szczególnie te, bytujące w naszych ciałach są wielką zagadką. Na ile dostępna wiedza nam pozwoli, chcemy zaprosić Was na serię artykułów o tym mikroświecie w kontekście naszego ciała. Już w następnym artykule dokładniej powiemy o mieszkańcach poszczególnych części ciała. Bądźcie z nami. 

Źródła:

1. Jach M., Łoś R., Maj M., Malm A. : Probiotyki – Aspekty funkcjonalne i technologiczne. POST. MIKROBIOL., 2013, 52, 2, 161–170 http://www.pm.microbiology.pl 
2. Nowak A., Śliżewska K., Libudzisz Z.:PROBIOTYKI – HISTORIA I MECHANIZMY DZIAŁANIA. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 4 (71), 5 – 19. file:///C:/Users/Milena/Downloads/01_Nowak.pdf 
3. Baturo W. [w:] Biologia, Encyklopedia Szkolna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, wybrane pojęcia
4. Nowa A., Libudzisz Z.: Mikroorganizmy jelitowe człowieka. standardy medyczne/pediatria n 2008 n T. 5 n 372–379. https://www.researchgate.net/
5. Węgielska I, Suliburska J.: Wpływ leków na mikroflorę jelitową. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016;7(1):1-7. https://journals.viamedica.pl/
6. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z pixabay.com.