Bezpieczne rozszerzanie diety wcześniakom

Czy rozszerzanie diety wcześniakom zawsze jest bezpieczne? Wcześniaki to bardzo zróżnicowana grupa niemowląt pod względem: rozwoju i stanu zdrowia. Rozszerzanie diety u tych dzieci wymaga od rodziców nieco więcej pracy i stresu niż od rodziców dzieci urodzonych w terminie.

Poprzednie artykuły opisują kiedy rozpocząć rozszerzanie diety wcześniakom i na co należy zwracać uwagę. W dzisiejszym artykule skupimy się na bezpieczeństwie podczas wprowadzania posiłków uzupełniających. 

W jaki sposób rozszerzać dietę?

Wprowadzenie pokarmów stałych do diety niemowląt jest kamieniem milowym i dla dzieci i dla rodziców. Na całym świecie popularną metodą było karmienie łyżeczką. I większości rodziców takie karmienie wydaje się bezpieczne. W 2008 roku pojawiła się nowa metoda, rozwinięta i zalecana przez Gill Rapley. Opisywana jest jako podejście, w którym dziecko może kierować i kontrolować proces odstawienia od piersi. [Rapley 2011] Stosując takie podejście, rodzice decydują, co zaoferują do jedzenia dziecku, ale to ono decyduje, co zje, ile i jak szybko. Na sposób rozszerzania diety ma wpływ m.in. konsystencja podawanych pokarmów. Obie metody można łączyć. [4]

1. Posiłki półpłynne, papki – tradycyjne podejście do rozszerzania diety, tj. karmienie przez opiekuna przy pomocy łyżeczki. 
2. Posiłki do rączki (BLW) – rozszerzanie prowadzone przez dziecko, ono decyduje co (jeśli ma wybór) i ile zje, musi samodzielnie siedzieć w pozycji wyprostowanej. Pozycja ta powinna być bezpieczna, tj. stabilna i pewna.

Konsystencja 

Jeśli  dziecko nie siedzi stabilnie, to lepiej zacząć od posiłków półpłynnych, papek. Jeżeli, natomiast, dziecko siedzi stabilnie (w krzesełku lub na kolanach) to możliwe jest BLW.

Bardzo częstą dolegliwością u wcześniaków jest nadwrażliwość w obrębie jamy ustnej. Wówczas dzieci mogą niechętnie przyjmować posiłki inne niż mleko. Mogą mieć problem z ich żuciem, połykaniem. Warto zwrócić się wtedy do neurologopedy. Specjalista oceni stan dziecka i podejmie odpowiednie kroki. Czasem jednak wystarczy dać dziecku czas na oswojenie się z nową sytuacją i nowymi pokarmami. 

Czy BLW jest bezpieczne dla wcześniaków?

BLW w dużym skrócie, to metoda rozszerzania diety, pozwalająca dziecku jeść samodzielnie i wybierać samodzielnie. Metoda ta jest oparta na doświadczaniu. Mimo wielu zalet BLW budzi w rodzicach obawy, czy wprowadzanie pokarmów tą metodą jest bezpieczne dla dziecka. Obawy te są znacznie większe, gdy dziecko urodziło się przedwcześnie. Rodzice często pozostają przy tradycyjnej metodzie, jednak czy to jest konieczne? Czy BLW jest odpowiednią metodą rozszerzania diety dla wcześniaków?

Podobnie jak w przypadku czasu tak i wybór metody rozszerzania diety powinien być podjęty na podstawie osobniczego rozwoju danego dziecka. Jak więc rozpoznać, że dziecko jest gotowe na BLW?

Oto oznaki gotowości:

• Dziecko siedzi wystarczająco stabilnie. Siad ten może być z oparciem. Dopuszcza się również siedzenie na kolanach rodziców (posadzone bokiem na udzie lub blisko kolan – bez podporu pod całe plecy i głowę). 
• Dziecko potrafi chwycić zabawkę w dłoń i włożyć ją sobie do ust.
• Dziecko gryzie przedmioty i wykonuje ustami ruchy zbliżone do tych podczas żucia.
• Malec, siedząc na kolanach rodziców, samodzielnie sięga do ich talerza i wkłada sobie do ust kawałki jedzenia. 

Jeśli niemowlę wykazuje cechy gotowości, możesz spróbować BLW. Jednak nie rób tego, jeśli się boisz. 

BLW ma wiele zalet (m.in. poprawia zdolności motoryczne rąk oraz ćwiczy aparat mowy), jednak nie każde dziecko będzie gotowe na rozszerzanie diety tą metodą. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby metodę BLW wprowadzić później. 

Zadławienia

Nie da się ukryć, że ryzyko zadławienia się dziecka, podczas BLW jest spore. Jednakowoż pamiętajmy, że dzieci karmione łyżeczką nie są wolne od tego ryzyka. Co więcej – dziecku, które samo wkłada sobie pokarm do ust (samokontrola) może być łatwiej pozbyć się go samodzielnie. Trzeba mieć na uwadze, że istnieje duże ryzyko zadławienia u dziecka karmionego w pozycji siedzącej z podpartą od tyłu głową.

Rodzice wszystkich dzieci (również karmionych łyżeczką) powinni przygotować się na taką możliwość, nie tylko poprzez naukę pierwszej pomocy, ale też mentalnie (aby nie panikować w nagłym wypadku). Nie należy się bać, spróbuj zaufać swojemu dziecku. One zwykle potrafią więcej niż nam się wydaje. Nie zaszkodzi jednak zapoznać się z zasadami pierwszej pomocy w takiej sytuacji. Dostępnych jest na rynku mnóstwo kursów dla rodziców z udzielania pierwszej pomocy małym dzieciom. Kursy takie organizowane są zarówno online, jak i stacjonarnie. Często takie kursy organizowane są nawet w szkołach rodzenia. Wiele praktycznej wiedzy można dowiedzieć się również z serwisów internetowych takich jak YouTube.com.

Wsparcie w żywieniu

Wprowadzanie pokarmów stałych wcześniakom może wydawać się na początku karkołomnym zadaniem. Głównie, ze względu na to, że każdy aspekt życia, szczególnie u skrajnych wcześniaków, może odbiegać od tego, co widzimy u dzieci urodzonych w terminie. Co więcej, literatura jest bardzo okrojona w tym zakresie, co może zwiększać stres u rodziców. Warto jednak uwierzyć w siebie, a przede wszystkim w dziecko i spróbować. To zwykle pierwszy krok jest najtrudniejszy. 

Z uwagi na bezpieczeństwo ważne jest również wyznaczenie odpowiedniego momentu na rozpoczęcie przygody z jedzeniem, biorąc pod uwagę stopień umiejętności i rozwoju dziecka. Wówczas rozszerzanie diety wcześniakom, bez względu na wybrana metodę, będzie bezpieczne.

Pamiętajmy też o kontakcie ze specjalistą (np. pediatra, dietetyk, CDL/IBCLC, fizjoterapeuta, neurologopeda), który opiekuje się dzieckiem i na pewno będzie starał się pomóc w każdym problemie. 

Milena Żebrowska – inżynier żywienia człowieka i oceny żywności.

Źródła:

1. Patel P. , Bhatia J.: Wprowadzanie posiłków uzupełniających u wcześniaków. Znaczenie rozszerzania diety niemowląt. The Nest, 39, 2016.
2. Standardy Opieki Medycznej w Polsce. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego. Wydanie II (2017) zaktualizowane i uzupełnione
3. Brytyjski poradnik rozszerzania diety wcześniakom: https://www.bliss.org.uk/
4. “Introducing solid foods using baby‐led weaning vs. spoon‐feeding: A focus on oral development, nutrient intake and quality of research to bring balance to the debate”, J. A. Y. Cichero, 16.02.2016, https://doi.org/10.1111/nbu.12191 
5. Obrazek wyróżniający i zdjęcie poglądowe: zdjęcia z archiwum Fundacji Mlekiem Mamy.