Preparaty do żywienia niemowląt i małych dzieci a prawo

Substytuty mleka kobiecego oraz inne środki spożywcze zostały określone aktami prawnymi. W ustawach oraz przepisach szczególnych określono wymagany skład preparatów, warunki ich oznakowania, sprzedaży, reklamy oraz treści materiałów edukacyjnych. Działania takie mają pełnić funkcję kontrolną dla zachowania bezpieczeństwa żywieniowego oraz zapewnienia uczciwej konkurencji w handlu. Uregulowania prawne dotyczą również przedmiotów służących do karmienia niemowląt.

Wytyczne światowe

Kodeks WHO

W maju 1981 roku Zgromadzenie Ogólne Światowej Organizacji Zdrowia przyjęło Międzynarodowy Kodeks Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece. Za przyjęciem kodeksu głosowało 118 państw, w tym Polska. Jeden z krajów – Stany Zjednoczone Ameryki (USA) był przeciw. Kodeks był pierwszym zbiorem zasad, które chroniły prawa konsumentów. Kodeks obejmuje swoim zainteresowaniem marketing i praktyki pokrewne w odniesieniu do produktów zastępujących mleko kobiece, żywności uzupełniającej, butelek do karmienia oraz smoczków.

Komisja Kodeksu Żywnościowego

Codex Alimentarius Commission – zwany Kodeksem – jest częścią struktury WHO/FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO). Komisja ustala podstawowe standardy jakości żywności (kodeks żywnościowy).

Konwencja o prawach dziecka

Konwencja praw człowieka, to zbiór zasad przyjętych przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. Zgodnie z nim Państwa – Strony uznają prawo dziecka do jak najwyższego poziomu zdrowia i udogodnień w zakresie leczenia chorób oraz rehabilitacji zdrowotnej. Państwo powinno dążyć do zapewnienia, aby żadne dziecko nie było pozbawione prawa dostępu do tego rodzaju opieki zdrowotnej, będzie dążyło do pełnej realizacji tego prawa. W szczególności podejmie niezbędne kroki w celu zapewnienia, aby wszystkie grupy społeczne, w szczególności rodzice oraz dzieci, były informowane i posiadały dostęp do oświaty oraz otrzymywały wsparcie w korzystaniu z podstawowej wiedzy w zakresie zdrowia dziecka i karmienia, korzyści z karmienia piersią, higieny i warunków zdrowotnych otoczenia, a także zapobiegania wypadkom (Art. 24e). [3]

Standardy postępowania dla Unii Europejskiej

EUNUTNET (Europejska Sieć Zdrowia Publicznego i Żywienia: Współpraca, Monitoring, Interwencja i Szkolenia) jest Projektem Komisji Europejskiej opracowanym w latach 2005-2006. Europejscy naukowcy i eksperci zdrowia publicznego zapoznali się i dokonali oceny istniejących badań naukowych. Następnie opracowali rekomendacje standardów postępowania w żywieniu niemowląt i małych dzieci. Rekomendacje zostały opracowane w celu ochrony karmienia piersią. Specjaliści zdają sobie jednak sprawę, że niektóre kobiety, z różnych powodów, decydują się na karmienie swoich dzieci substytutami mleka kobiecego. Aby karmienie alternatywne niemowląt było bezpieczne matki powinny być poinformowane o tym, że produkty dla niemowląt nie są sterylne. Podczas przechowywania żywności, przygotowywania posiłków oraz karmienia należy bezwzględnie przestrzegać zasad higieny.

Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego a prawo unijne

Zgodnie z ustawą środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, ze względu na swoje przeznaczenie, obejmują między innymi preparaty do początkowego żywienia niemowląt, w tym mleko początkowe, oraz preparaty do dalszego żywienia niemowląt, w tym mleko następne. Należy tu zauważyć, że Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylające dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009 zniesiono pojęcie „środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego”, w skład którego wchodziły preparaty do początkowego i dalszego żywienia niemowląt.

Żywność (preparaty) mająca na celu zaspokojenie potrzeb żywieniowych niemowląt w sytuacjach szczególnych określona została jako żywność specjalistycznego przeznaczenia medycznego. Jako sytuacje szczególne określono wcześniaki, noworodki z chorobami metabolicznymi.

Regulacja prawna preparatów do żywienia niemowląt (i małych dzieci) w Polsce

Standard organizacyjny opieki okołoporodowej

Z dniem 1 stycznia 2019 roku, weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Dokument ten zastąpił obowiązujące od 2012 roku tzw. standardy opieki okołoporodowej. Ważną zmianą jest wprowadzenie zakazu prowadzenia działań reklamowych i marketingowych związanych z preparatami do początkowego żywienia niemowląt i przedmiotów służących do karmienia niemowląt. Zakaz ten ustawodawca skierował do podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz edukacyjną przedporodową. [8]

Natomiast na personel medyczny nałożono obowiązek udzielenia matce, która chce karmić sztucznie informacji o takim sposobie żywienia dzieci.

Podobnie, jak w poprzednich standardach, personel medyczny może podać noworodkowi sztuczne mleko początkowe wyłącznie na zlecenie lekarza.

Drugim przypadkiem, kiedy noworodkowi można podać formułę, jest świadoma decyzja matki. Zanim matka podejmie decyzję o takim sposobie żywienia powinna uzyskać wcześniej instruktaż.

Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia

Wymagania i procedury niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa żywności i żywienia zgodnie z przepisami rozporządzenia Wspólnoty Europejskiej określa ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U.2006, Nr 171, poz. 1225). [5]

Na podstawie art. 24 ust. 2 pkt. 1-2 ustawy, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, ze względu na swoje przeznaczenie, obejmują preparaty do początkowego żywienia niemowląt (w tym mleko początkowe), oraz preparaty do dalszego żywienia niemowląt (w tym mleko następne). Kolejną grupą są środki spożywcze uzupełniające. Obejmują one produkty zbożowe przetworzone i inne środki spożywcze dla niemowląt i małych dzieci w wieku od roku do 3 lat.

Natomiast art. 25 ustawy określa ograniczenia reklamy i promocji preparatów do żywienia początkowego niemowląt oraz przedmiotów służących do karmienia niemowląt.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego

Minister Zdrowia rozporządzeniem z dnia 16 września 2010 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego (Dz.U. 2010 nr 180 poz. 1214) rozporządzenie reguluje preparaty do żywienia niemowląt. Opisane są w nim wymagania, jakie muszą spełniać preparaty do początkowego i dalszego żywienia niemowląt oraz małych dzieci. [6]

Rozporządzeniem tym wdrożono postanowienia Unii Europejskiej w zakresie żywienia niemowląt, m.in. Dyrektywę komisji 2006/141/WE z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia niemowląt oraz zmieniająca dyrektywę 1999/21/WE.

Pozostałe przepisy prawne dotyczące m.in. żywności dla niemowląt znajdziecie tu.

Wytyczne medyczne

“W przypadku stwierdzenia nieskutecznego karmienia piersią, należy zdiagnozować problem i wdrożyć postępowanie zgodnie z aktualną wiedzą na temat laktacji. Takie działanie ma umożliwić skuteczne nakarmienie noworodka mlekiem matki z piersi, a jeżeli nie jest to możliwe – odciągniętym mlekiem matki. Należy przy tym uwzględnić prawidłowy dobór metody dokarmiania. Diagnozę i przeprowadzone postępowanie należy odnotować w dokumentacji medycznej.”  [8].

Kolejność dokarmiania niemowląt:

• mlekiem matki,
• pokarmem drugiego wyboru – mlekiem z banku mleka,
• mlekiem modyfikowanym dobranym stosownie do wskazań medycznych.

Reasumując, zgodnie z prawem polskim dokarmianie noworodków jest interwencją medyczną.

Źródła:

1. Międzynarodowy Kodeks Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece, www.mz.gov.pl
2. „Żywienie niemowląt i małych dzieci: Standardy postępowania dla Unii Europejskiej” www.kobiety.med.pl
3. Konwencja o prawach dziecka, https://brpd.gov.pl/konwencja-o-prawach-dziecka
4. Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z dnia 23 grudnia 1991 r.)
5. Ustawa z dnia 25.08.2006 r. o bezpieczeństwie żywienia i żywności, DzU 171/2006, poz. 1225, www.prawo.sejm.gov.pl
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego (Dz.U. 2010 nr 180 poz. 1214). Rozporządzenie, zmiana rozporządzenia
7. Protokół oceny umiejętności ssania.
8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, www.prawo.sejm.gov.pl
9. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z pixabay.com