Napoje roślinne w diecie niemowląt i małych dzieci

Napoje roślinne stają się coraz popularniejsze na rynku żywnościowym. Napoje te znaleźć można już niemal wszędzie. Ich główną cechą jest fakt, że nie posiadają laktozy, której nietolerancja jest przyczyną złego samopoczucia, a czasem wpływa na zły stan zdrowia. Nie posiadają również białek mleka krowiego (BMK), na które dość często występują alergie. Te dwie właściwości często skłaniają konsumentów do sięgnięcia właśnie po napoje roślinne.

Podawanie ich niemowlętom i małym dzieciom jest bezpieczne, pod warunkiem odpowiedniego wprowadzenia do diety. Przeczytajcie o tym w artykule o rozszerzaniu diety oraz o napojach roślinnych.  Poniżej znajdziecie opis poszczególnych, najpopularniejszych napojów roślinnych.

Napój sojowy

Przyrządzony z nasion soi napój, smakiem i właściwościami kulinarnymi jest najbardziej podobny do mleka krowiego. Dodać go można do placków, potraw mlecznych, a nawet niektórych ciast.

Napój sojowy zawiera białka, które są najbardziej zbliżone, ze wszystkich napojów roślinnych, do białek mleka krowiego. Jednak nie stanowią idealnego zamiennika pod tym względem. Jest w nim dużo mniej kalorii, cukrów prostych i nasyconych kwasów tłuszczowych niż w zwykłym mleku. W mleku krowim, znajduje się znacznie więcej wapnia i witamin z grupy B. Wybierając napój sojowy dla dziecka, jak również dla siebie, dobrze jest zwrócić uwagę na to, czy dany produkt został wzbogacony o te właśnie składniki.

Ważną sprawą jest również to, że dość często można spotkać się z alergią na soję. Główne objawy alergii to: pokrzywki i swędzenie w jamie ustnej oraz zaczerwieniona skóra. Co więcej, niektóre osoby, nieposiadające alergii na soję, mogą wykazywać objawy ze strony układu pokarmowego w momencie zbyt gwałtownego wprowadzenia produktów sojowych (również napoju).

Ponadto soja jest bogata w fitoestrogeny, które w nadmiarze mogą mieć negatywny wpływ na organizm. Zdaniem dr. Waltera C. Willetta z Harvard School of Public Health istnieją dowody na to, że spożycie fitoestrogenów w dzieciństwie może zwiększyć ryzyko zachorowania na raka piersi w późniejszym życiu. Jednak dowody nie są jednoznaczne. Tak więc wprowadzając soję do diety niemowlęcia, dobrze jest zachować ostrożność pod kątem możliwości wystąpienia alergii. Napój na bazie soi nie powinien stanowić zamiennika dla mleka krowiego w diecie małych dzieci, ze względu na obecność dość dużej ilości fitoestrogenów. Co więcej – białka sojowe nie są idealnym substytutem białek mleka krowiego dla małego dziecka.

Napój ryżowy

Smakiem bardziej odbiega od mleka krowiego niż napój sojowy, jednak nadaje się jako dodatek do niektórych potraw. Jest mniej kaloryczny niż mleko krowie i w przeciwieństwie do niego zawiera niewielkie ilości nasyconych kwasów tłuszczowych. Nie znajdziemy w nim wapnia, chyba że produkt został sztucznie wzbogacony. Nie jest też dobrym źródłem witamin i minerałów mimo, że niektóre z nich zawiera w swoim składzie.

Zasadniczą kwestię stanowi jednak fakt, że ryż jest rośliną, która kumuluje arsen. Traktowanie ryżu bądź jego przetworów jako podstawę diety, może spowodować nagromadzenie się tego pierwiastka w naszym organizmie. Arsen ma właściwości kancerogenne i może być przyczyną raka skóry, płuc oraz pęcherza. Jednakże ryzyko to może wystąpić jedynie przy stosunkowo wysokim stężenie pierwiastka w ciele.

Napój ten nie jest źródłem cennych składników, zawiera niebezpieczny arsen i nie jest niezbędny w naszej diecie, jednak spożycie napoju ryżowego, ryżu czy innych jego przetworów raz na jakiś czas nie jest niebezpieczne ani przeciwwskazane. Jednak należy zaznaczyć, iż jest on niewskazany w diecie dzieci aż do 5 roku życia.

Napój owsiany

Ma delikatny smak oraz kremową konsystencję. Nadaje się do wypieków, płatków śniadaniowych oraz koktajli. Posiada wiele cennych składników i o blisko połowę kalorii mniej w porównaniu do mleka krowiego. Zawiera znacznie mniej białka niż mleko krowie, jednakże są to białka pełnowartościowe, zbliżone do tych występujących w mlekach. Posiada blisko o połowę więcej węglowodanów, przy czym połowa to węglowodany złożone. Co daje i tak mniej cukrów prostych niż w mleku krowim. Ma niewiele tłuszczu, na który składają się głównie nienasycone kwasy tłuszczowe. W napoju owsianym znajdziemy witaminy z grupy B (za wyjątkiem witaminy B12), oraz witaminę A, żelazo, potas, miedź, fosfor, cynk i magnez. Co ważne, jest też źródłem wapnia.

Napój owsiany jest produktem zbożowym, powstałym z całych ziaren, a więc spodziewać się można dużej zawartości błonnika. I tak też jest. Napój owsiany, w przeciwieństwie do poprzednich przykładów, ale też i mleka krowiego jest świetnym źródłem błonnika. Ponadto niektóre doniesienia wskazują na właściwości przeciwnowotworowe, antybakteryjne, zapobiegające udarom i chorobom serca oraz obniżające poziom złego cholesterolu we krwi. Mimo swoich właściwości nie może stanowić alternatywy dla formuły czy mleka krowiego w diecie dzieci ze względu na małą zawartość białka oraz tłuszczy.

Napój kokosowy

Należy zaznaczyć, że napój kokosowy to produkt powstały ze stałych części orzecha (w warunkach domowych można wykorzystać wiórki kokosowe), natomiast woda kokosowa to przezroczysty płyn wydobywany z niedojrzałego orzecha. Po wydobyciu jest gotowy do spożycia. Ma o połowę mniej kalorii niż mleko krowie.

Napój kokosowy jest dobrym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, jednak zawiera niewiele białek. Posiada również mniej węglowodanów niż krowie mleko, ale wszystkie to węglowodany proste. Nie posiada wapnia. Napój kokosowy jest doskonałym źródłem manganu. Jedna szklanka dostarcza nam 100% dziennego zapotrzebowania. Warto wspomnieć, że symptomy niedoboru tego pierwiastka występowały jedynie w warunkach laboratoryjnych. Niebezpieczniejsze jest doprowadzenie do przewlekłego nadmiernego spożycia. Może to powodować choroby umysłowe, pogorszenie refleksu, bezsenność, nowotwory oraz chorobę Parkinsona. I głównie ze względu na obecność manganu nie powinno się podawać dzieciom napoju kokosowego zbyt często.

Napój migdałowy

Według dr Hoffman i dr Kostyry, smak napoju migdałowego znajduje się na drugim miejscu pod względem atrakcyjności, spośród roślinnych substytutów mleka. Ma delikatny lekko orzechowy smak i aromat, co czyni go świetnym dodatkiem do wypieków. Można użyć go również do płatków śniadaniowych czy do kawy.

Ma blisko połowę mniej kalorii niż pełne mleko krowie. Wynika to z małej zawartości tłuszczów, które z kolei w swoim składzie mają niemal zupełnie wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Dużą zawartość stanowi w tym produkcie witamina B2, E, kwas foliowy oraz magnez, potas. Podobnie jak napój owsiany, migdałowy też jest źródłem wapnia.

Zawartość węglowodanów jest zbliżona do mleka krowiego. Jednak zawartość białka jest niemal śladowa. Z tego właśnie powodu nie można napojem migdałowym zastąpić mleka krowiego czy formuły.

Napój migdałowy, jako jedyny nie wymaga moczenia, więc przygotowanie domowego napoju jest bardzo proste.

Napoje roślinne nie są dobrym produktem do pozyskiwania białka, za wyjątkiem napoju sojowego. Niektóre z nich (migdałowy, owsiany) są świetnym źródłem witamin i minerałów, jak również cennych kwasów tłuszczowych. Wybierając napoje roślinne warto zwróć uwagę na  obecność witamin i minerałów, ale też walory kulinarne i smakowe.

Milena Żebrowska – specjalistka w zakresie żywności i żywienia człowieka.

Dane liczbowe dotyczące wartości odżywczej (poza zawartością witamin i składników mineralnych) napojów roślinnych pochodzą z publikacji dr Hoffmann i dr Kostyry (pozycja 1).

Źródła:

1. Hoffmann, E. Kostyra: Jakość sensoryczna i wartość odżywcza wegańskich substytutów mleka krowiego. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 1/2015, s. 53-57.
2. Sylwie Tremblay, ‘Is Vanilla Silk Soy Milk Good for You?’: www.livestrong.com
3. “Mleko owsiane – właściwości. Jak zrobić mleko owsiane?”, www.bonavita.pl
4. Jędrzejczak: Żelazo i mangan w żywności. Rocznik Państwowego Zakładu Higieny, Vol. 55, 2014, s. 13-20.
5. Jessa, K. Hozyasz: Wartość zdrowotna produktów kokosowych. PEPO
6. Hozyasz, M. Słowik: Mleka inne niż ogólnodostępne krowie –argumenty za i przeciw. Przegląd Gastronomiczny, 2013, 8 (2), s. 98- 107.
7. “Jakie mleko wybrać dla dziecka? Porównanie wartości odżywczej mleka zwierzęcego i roślinnego”, www.szpinakrobibleee.pl
8. Frank: Mleko roślinne – zdrowa alternatywa dla mleka krowiego: www.dziecisawazne.pl
9. Obrazek wyróżniający: pixabay.com